O le matataʻu a Zika, ae paʻu pe a faʻatusatusa i nei faʻamaʻi.
Zika e le o se ula. O lona fesootaʻiga i afaina fanau e pei o le microcephaly ua lava lea e tuʻuina atu ai i se tasi se taofi-ae maise lava tamaitai maʻitaga. Ma e aunoa ma se togafiti togafitiga ma e leai se tui, o se mea masani mo tagata faimalaga le toe iloiloina o fuafuaga mo tafaoga i nofoaga lamatia e pei o le Keripeane ma isi vaega o Miami.
Le tala lelei? I le malo o tagata soifua maloloina, o Sisa e fai si laʻititi. O le toʻatele o tagata e toʻatasi ma Zika e leai ni o latou faʻaʻailoga, ma oi latou e faia e masani lava ona oʻo i feusuaʻiga vaivai, faʻafefe poʻo tiga faʻatasi. O le a le isi, pe a faʻamaʻi, o suʻesuʻega e te ono iloa e te le toe mauaina.
Le tala leaga: O le tele o faamai matutua ma le itiiti ifo ona lauiloa e sili atu ona afaina ai tagata femalagaai (mafaufau: o le toto mai o ou mata, taufaalili i le gutu). O le auala lenei e puipuia ai oe lava i lau isi tafaoga.
01 o le 07
Dengue Fever
O masamu e tasi e faʻaliliuina le virus Zika e tuʻuina atu ai le fiva dengue. E sili atu ona lauiloa o le "afaina o le fiva," o le dengue e mafai ona mafua ai ni uiga leaga leaga o le muscle malosi ma tiga faatasi, maualuga fiva, ma le taoto. Mo se vaega e le ono tupu, o le faʻamaʻi e mafai ona tupu aʻe i le Dengue Hemorrhagic Fever, lea e mafua ai ona tafe toto i ou mata.
Ae o le a le mea e mafua ai le fefefe o dengue, ae peitai, e le na o lona malosi e mafua ai ni faanoanoaga leaga. O se tasi foi o faʻamaʻi o loʻo maua ai le telefoni i luga o le paneta.
O le faʻaaogaina o le faaupuga "vevela" atonu o se mea e sili ona manaia. O mataupu o le dengue na faʻaaogaina e naʻo sina mea itiiti lava nai lo le lima lima o atunuu i le equator. O le taimi nei, o le siama o loo maua i le silia ma le 100 atunuu i le salafa o le lalolagi, faatasi ai ma mataupu e lipotia i Farani, Croatia, ma Hawaii. O le afa o le faitau aofaʻi o le lalolagi e lamatia ai le siama, ma le faitau miliona o tagata ua pisia i tausaga taʻitasi.
I le taimi nei, e leai se togafitiga mo le dengue, ma e leai se tui e avanoa mo tagata malaga Amerika. Ae e mafai ona faʻatapulaʻa lou aʻafia o le dengue e ala i le ofuina o ofuvae uumi ma lima ma faʻaaoga le iniseti e aloese ai mai maso, aemaise lava ile aso.
02 o le 07
Tali
O nai faʻamaʻi e pei o le fefefe-pe pei o le oti-e pei o le valea.
O ata o Hollywood e uiga i le siama e masani lava ona tutupu mai ai ni taifau vevesi e tafe mai i le gutu. I totonu o tagata, o le maʻi e foliga ese lava. O aʻafiaga ma faʻamaoniga o le vavalalata, e faalagolago i le ala na afaina ai le tagata-o le siama e mafai ona mafua ai le vaʻaia i nisi tagata ma maʻi pipili i isi-ae o le faʻailoga o le miprophobia poʻo le fefe i le vai. Ma e tusa lava po o le a le uiga o foliga, o le iuga iuga e toetoe lava o taimi uma e afaina.
O le faʻamaʻi sili ona mate i luga o le fogaeleele e tusa ai ma le sao o le ola, o le mea lea pe afai ei ai lava se avanoa e mafai ona e faʻaalia, o le taimi nei e faʻapitoa le togafitiga faafomaʻi. O nisi taimi o le tagata e mafai ona pisia mo le tele o masina poʻo se tausaga foi aʻo leʻi manino lelei ia faʻamaoniga, ma e leai se auala e iloa ai pe ua afaina oe i le vavalo seia oʻo ina amataina faailoga. I le taimi lena, e ui i lea, e foliga mai ua tuai lava. E na o le toaitiiti lava o tagata e masani ona ola mai i le vaeluaga o le tino pe a uma ona faʻaalia foliga.
O faʻasalaga na maua i konetineta uma sei vagana ai Antarctica, e ui lava o le tele o mataupu e tupu i Aferika ma Asia, ma e masani lava ona salalau atu e ala i maile. Afai e te iloa o le ae faʻaaluina le tele o le taimi i fafo poʻo i nuʻu i tua ole mea e ono tupu ai le maile, talanoa i lau fomaʻi e uiga i le tui. O le tuiina o le a le puipuia ai le vavao atoatoa, ae mafai ona faafaigofie ona togafitia pe afai oe faʻaalia ao e faimalaga.
03 o le 07
Gonorrhea faʻamaoni-faʻamaoni
O le a le taimi e sili atu ai le faigata nai lo Zika se faʻamaʻi e iai se igoa tauvalaau pei o le "The Clap"? Pe a faʻafetaui e tetee atu i togafitiga uma.
Gonorrhea sa masani ona mafai ona faigofie. Ae i tausaga talu ai nei, o le siama o le gasegase feusuaʻiga ua puipuia i le toetoe lava o ituaiga uma o vailaau faʻamaʻi, ma ua amata nei ona pulapula lipoti i le lalolagi atoa - Europa i Matu, Saina, Iapani, Ausetalia - o mataupu e tetee i la tatou laina mulimuli o le puipuiga .
E toʻatele tagata (e aofia ai le toʻatele o fafine) ma le gonorrhea e leai ni o latou faʻaʻailoga, ma o lea latou te le iloa ai ua afaina. O i latou o loʻo aʻafia i le le lelei o le ituaiga NSFW. Ae a aunoa ma se togafitiga lelei, o le gonorrhea e mafai ona oʻo atu ai i le faʻaʻumiʻumi o le tiga ma e oʻo lava i le faalēmataʻu i tane ma fafine. E mafai foi ona faʻapupulaina ou avanoa e maua ai pe faʻasalalau ai le HIV.
Talu ai ona o le tele o aʻafiaga o vailaʻau faʻasaina, o le puipuiga e taua tele. I le tulaga o le tuusaʻo, o le auala sili e aloese ai mai le siama o le faʻaaogaina lea o le condom i taimi uma o feusuaiga, e aofia ai feusuaiga.
04 o le 07
Meningococcal Meningitis
Vaʻai faalemafaufau o le soifua lelei atoatoa i le aso, ma le lua aso mulimuli ane e tau mo lou olaga ma le mau uma ou tamatamailima ma tamatamai lima - pe sili atu foi ona leaga. E mafai ona tupu lena mea i le maleingococcal meningitis.
O lenei tulaga o le taunuuga o se siama maningococcia e mafua ai le puipui puipui o lou faiʻai ma le vaimalini (ua lauiloa o masinges) e faʻafeteina. O le aafiaga e vave televave, faaleagaina ma - i le 5 i le 10 pasene o tagata - e afaina, e tusa lava pe vave togafitiga. O i latou e sao mai e masani lava ona tuʻuina i vae vaevaeina, faaleagaina o le faiʻai pe le atoatoa le aʻoaʻoina.
O le siama e mafai ona taʻitaʻia i lenei tulaga e salalau mai le tagata i le tagata pe a uma le fesoʻotaʻiga umi, e masani lava e ala i le sogi, tale ma le sneezing. E le o tagata uma ua pisia o loʻo gasegase, o lea e mafai ai e tagata ona aʻafia i le siama e aunoa ma le iloaina. O le mea moni, ua fuafuaina e le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le Lalolagi e faapea i soo se taimi e 10 i le 20 pasene o tagata uma e tauaveina le siama.
O le maualuga o fuainumera o loʻo iai i le "belt maningitis" a Aferika, lea e latalata i le talafatai mai Senegal i Etiopia, ae o faʻamaʻi pipisi e mafai ona tutupu i le lalolagi atoa, e aofia ai le US.
O vailaau o loʻo i ai e fesoasoani e puipuia ai faʻamaʻi manu. Ua fautuaina le tui mo tagata femalagaaʻi i le "maningitis belt" i le taimi o le vaitau matutu (Tesema ia Iuni) ma e manaʻomia moni lava mo i latou o malaga atu i Meka i taimi o malaga taʻitasi. E tusa lava pe ua uma ona e tuiina i le taimi ua tuanaʻi, atonu o le a manaʻomia se fualaau oona. Afai e te le o mautinoa pe e te manaʻomia pe leai, siaki lau fomaʻi.
05 o le 07
Myiasis
Afai o le parasites e faʻafefe ai miti a tagata malaga i le lalolagi atoa, ona avea ai lea o myiasis ma mea e moe ai. I le faʻaaogaina faʻapitoa, o le myiasis o le taimi lea e aʻafia ai tagata i le lele lele-o lona uiga, o mago.
Faʻasusu fuamoa po o le alova (masani mai laʻau fuʻu) e oʻo i totonu o le paʻu e ala i manua tuga poʻo le namu e paʻu poʻo le paʻu i totonu o le paʻu. Latou te nonofo ai iina, ola aʻe i lalo ifo o le paʻu, e mafua ai ni līlū e masani ona gaoioi pe faʻavela saʻo i luma o ou mata. I le tele o tulaga, e tatau ona aveese faʻamaʻi toto.
E sili atu lou lamatia i le mauaina o myiasis pe afai o loʻo e maua ni manua tuulafa poʻo inu vai e leʻi togafitia, aemaise lava i nofoaga faʻapitoa ma le vevela i Amerika Latina, Aferika, ma le Caribbean. Aloese mai le kamupani e le taliaina e ala i le faʻaaogaina o le iniseti e aloese ai mai lago, namu, ma siaki; inu vai na lelei ona togafitia, ma lūlūina o latou lavalava pe afai o loʻo tautau i fafo.
06 o le 07
Matagi Matagi
O tagata femalagaai masani e le o ni tagata ese i pulumu manava, ae o le fiva taifoi o se mea sili ona leaga. E tusa ma le 22 miliona mataupu o le fulifao e tupu i tausaga taʻitasi - tele lava i atunuu i atinaʻe i Aferika, Europa i Sasae, Asia ma Latina Amerika - ma o le maʻi na mafua ai le sili atu ma le 200,000 maliu i le lalolagi atoa.
I le faaopoopo atu i tiga o le manava ma le leai o se manaʻo, o le fiva taifoi e mafai ona mafua ai le mautinoa poʻo le manava, feʻaveʻaʻi maualuga, maʻi vevela poʻo vaivaiga. I se tulaga e le masani ai, e mafai foi ona afaina ai le toto.
O le mea e faafetai ai, o le siama e faigofie ona faʻaaogaina i vailaau ma vailaau faʻamaʻi-a itiiti mo le taimi nei. E pei o le gonorrhea, o loʻo i ai le faʻamaoniga e sili atu ona malosi le puipuiga o le faʻamaʻi pipisi i fualaau faʻamalosi muamua.
E pei o le tele o faʻamaʻi e aʻafia ai le afaina o meaʻai, o le a faʻaleaʻo le afa i meaʻai e afaina pe vai, o le mea lea e faʻaaogaina ai le faʻaleleia o vai ma le saogalemu o le tumama. E i ai foi tui puipui e mafai ona maua e le au malaga e tusa ma le 50 i le 80 pasene le lelei.
07 o le 07
Faʻaleagaina
Talitonu i ai pe leai, o le aloa (e masani ona iloa o le maʻi) e le na o se malulu leaga po o se manava manava. O se faʻamaʻi ogaoga ogaoga o le manava, e pei o Zika, e mafai ona oʻo atu ai i ni mataupu matuiā aʻo maʻitaga. O le gasegase ua talitonu foi e sili atu ona oti, na fasiotia ai le tusa ma le 250,000 i le 500,000 tagata i le tausaga i le lalolagi atoa-e aofia ai le 3,000 ma le 49,000 tagata i Amerika.
E faitau miliona isi faʻafitauli faʻaleagaga, e aofia ai le tino malosi o le tino, vaivai, fiva, tale, faʻanoanoa ma le faʻamaʻi tiga. I nisi tulaga, e ono mafua ai faʻafitauli e pei o le niumonia.
E mafai ona maua ni fatu vailaʻau i nisi o atunuʻu, lea e mafai ona fesoasoani e faʻaitiitia le mamafa o le faʻamaʻi pe a tuʻuina atu i se taimi vave pe a uma ona faʻaalia. A leai, e itiiti lava se mea e mafai ona e faia e togafitia ai le fomaʻi, sei vagana ai le teuina o le fiva ma le acaminamin (Tylenol).
O le faigata o le tulaʻi mai i luga o femalagaaiga ona o fuainumera faigofie: oe faʻaalia i le tele o tagata, e masani lava i totonu o faletusi, e pei o pasi, vaʻa poʻo vaʻa femalagaai. E masani lava ona tupu vaitau o timuga i masina o le taumalulu-Oketopa e oo atu ia Aperila i le Itulagi i Matu ma Aperila e oʻo atu i Setema i le Itulagi i Saute-ae e mafai ona e maua i le fomaʻi i soo se mea i le tausaga, aemaise lava i nofoaga o le taumafanafana.
O le auala sili e puipuia ai le fomaʻi o le tui lea, aemaise lava pe afai e te naunau e vavalalata ma le toʻatele o tagata. Ma, ioe, fufulu ou lima.