Loíza, i le itu i sasae o le talafatai i Puerto Rico ma e na o sina auala puupuu mai le laumua o San Juan, e le pei o isi vaega o le motu. Muamua na faʻatuina e pologa Aferika mai le ituaiga o Yoruba i le seneturi lona 16, o le taulaga ua leva ona avea ma agaga Afro-Caribbean o Puerto Rico. Fai mai o pologa na galulue i fanua iinei o le a mafai ona vaʻavaʻai i vaa o loʻo sau i le taulaga, ma tuʻuina atu se uta fou o latou uso i le suka suka, popo ma isi mea totō mo tagata Sipaniolo.
(O le tagatanuu o Taíno na tele ina paʻu ina ua taunuu Sepania i le motu, ae o i latou na totoe o lo o latou fetufaai atu foi se taunuuga faapena.)
Le Tala i tua o le Igoa
E tele tala faʻasolopito ma tala faʻasolopito o lo o siomia ai Loíza, ae o se tasi e tumau i augatupulaga o le tala lea i tua o le igoa o le taulaga. O le mea moni lava, o Loíza e faaigoa ia Yuiza, o ia lea na o le tamaitai taiono cacique (o le upu moni mo "alii") i le talafaasolopito o Puerto Rico. E sili atu ona mataʻina, o loʻo i ai talafaamaumau a na o le lua tamaitai tamaitai i totonu o le Atu Karipeane.
Loíza i le Aso
O le taulaga ma le faʻalapotopotoga o Loíza o loʻo tumau pea le toʻatele o tagata Afro-Caribbean i totonu o Puerto Rico, ma oa latou aganuʻu ma aganuu latou te taofimau i sootaga malolosi i lo latou measina taua. O se vaega o le itu i sisifo o le motu, e masani lava ona pasia mo isi, sili atu ona lauiloa aso-malaga mai San Juan, e pei o El Yunque ma Fajardo .
Ae o le taulaga e aoga tele le asiasiga, mo ni nai mafuaaga.
Faatasi ai ma nei mea o le avanoa lea e faʻataʻitaʻi ai se isi ituaiga faʻa-aferika-faʻapitoaina le meaʻai o le Puerto Rican cuisine, siaki se ana talaaga iloga, ma ia tilotilo i le ekalesia pito i matua o le ekalesia i luga o le motu.
Le Tausamiga a le Au Fou o Iakopo
Loíza e sili atu ona susulu i le taimi o lana tausamiga faaletausaga o le au paia, i le faamamaluina o le James James, po o Fiestas Tradicionales de Santiago Apóstol .
O se vaiaso vaiaso na faia i masina uma o Iulai , o se tasi lea o Puerto Rico sili ona lanu lanu, viia ma faaleaganuu. O le osofaʻi mai le Plaza de Recreo, o le tausamiga o se faʻalavelave o taupulepule Sipaniolo taugata ma le au vejigants latou te "manumalo", parades, konaseti ma le tele o meaai. O le pese musika o le faaaliga o le pulupuni-mamafa mamafa ma le manava , o se musika Aferika-amataga na mafua mai i Loíza.
Asiasia Loíza
E ui o Loíza o le a le faalavelaveina oe i ana taulaga tafafao maimoa, ei ai nisi o aganuu ma natura masani iinei i tua atu o lana faafiafiaga logo. Ae o se tasi o mafuaaga e asiasi ai o le fiafia i le malaga i Loíza; aua a e tietie atu iinei, o le a pasi atu i Piñones , o le nuu i le talafatai o kiosks ma meaʻai i le lotoifale e faʻapitoa i ituaiga uma o fritters, turnovers ma isi meaʻai manogi lelei. O Kiosko "El Boricua" o se tasi o nofoaga e sili ona lauiloa i tafaoga.
E le gata i lea, aoe i ai i le eria, aua nei galo e faʻatonu se pusa , poʻo ni vai inu popo, mai se tasi o le tele o kiosks e ufiufi le auala. O le a faʻaumatia e le tagata faʻatau le pito i luga ma se machete ma faʻafouina (o nisi o tagata o le nuʻu e pei o se paʻu o le fatu, natura). O le vai popo o se tasi lea o oloa auina ese atu a Loíza. O le isi mafuaaga na o mai ai tagata i lenei vaega o Puerto Rico (e pei o le tele o isi vaega o le motu) o le sailia lea o le tele o oneone auro, pe o vaieli papaʻu na nonofo i le va o le matafaga ma se oneone sa masani ona fuafuaina mo aiga; vaʻa mamao o oneone auro mai luga o le auala.
O le a maua uma iinei, faatasi ai ma se ala laupapa lapoa ma e oʻo lava i se auala manaia tele (e mafai ona e pasi pasi i le COPI Cultural Center i Piñones.
O se tasi o mea taua o le asiasi atu i Loíza o Maria de la Cruz Cave . O lenei anava tele na faʻailoaina e le tagata suʻesuʻe o le fale o Dr. Ricardo Alegria i le 1948 ma na avea o se mea taua tele mo mea o loʻo maua i totonu, lea na tuʻuina mai ai faʻamaoniga o uluai tagata soifua o le motu, e lata mai i le vaitau taugata. Na maua foi i le mea nei mea taua, ma o le ana ua talitonu ua uma ona faia uma se sauniga faʻapitoa faʻapea foi ma se malutaga mo uluai tagata i taimi o afā ma afā. O le ae vaai i faailoga mo le ana i luga o le Auala 187 e leʻi leva ona e oʻo atu i Loíza mai sisifo.
O le isi faʻailoga i lenei eria o le San Patricio Church , i totonu o ekalesia sili ona leva i Puerto Rico.
O loʻo i totonu o le taulaga, na fausia le falelotu lelei i le 1645 ma ua lisiina i le US National Register of Historic Places.
I tua atu o ona faatosinaga, e taua Loíza mo lona talafaasolopito tulaga ese, aganuu, ma aga masani, lea e tumau pea i lenei aso. Afai o loʻo e suʻeina se mea e faʻatau atu i le auala, Loíza ma Piñones lata ane e faia se aso manaia, e na o sina taʻavale mamao i sasaʻeo San Juan.