Arnhem Land Australia

O le fanua o Arnhem o se fanua Aporiginal e paia i ona tagata. O se faʻaaliga mamalu tele lea i sasae o Darwin ile Territory i Matu , o loʻo i ai se talaʻaga lelei e ao ona faʻaaloaloina ei latou uma e asiasi i lenei fanua paia.

O lenei fanua sa masani ona masani ai i latou o loʻo i ai le talaʻaga anamua i le lalolagi, e silia ma le 5,000 tausaga. O le fanua o Arnhem e tele a latou aganuu faaleaganuu e faʻamalamalama ma aʻoaʻo ai soo se tagata asiasi e fia iloa atili e uiga i aganuu a tagata tagatanuu.

O se tasi o mafuaʻaga na mafua ai ona taua le fanua o Arnhem ona o le mea moni e faapea o lenei nofoaga faʻafanua o le nofoaga faʻasoa mo tagata atamotu e tuʻufaʻatasi tu ma aganuu i le isi augatupulaga. O lenei nofoaga mo tu masani faaleaganuu e tele lava i totonu o le Teritori i Matu, ma e tusa ma le 97,000 sikuea kilomita le avanoa. E le o se mea e ofo ai ona o le fale i le tele o laufanua matagofie!

O le tamaoaiga i vaomatua matagofie ma vaitafe, o le Arnhem Land o se nofoaga lelei mo soʻo se tagata e sola ese mai le vaomatua o le aai ma sailiili i le moni o fafo o Ausetalia.

O fanua o Arnhem ua tumu i le tele o paka a le malo e faamamaluina uma ma faamanatu ai aganuu anamua, ma le tele o paka a le atunuu e aofia ai le tele o falemaʻi. O togitogiga ma mea taulima teuteuina o paka a le atunuu ma Arnhem Lands e mafua ai ona maua e tagata asiasi se lagona moni o le vavalalata ma le talisapaiaina o le fanua.

O nei paka a le malo e maua ai le taua moni i luga o tala o le Moemoega e fesootaʻi ma nei nofoaga lautele. E ala i le faʻaalia o fesoʻotaiga vavalalata i le va o tagata atamotu ma le eleele o Arnhem, o lenei avanoa e maua ai se nofoaga mamao ma se tasi o suiga tetele o le sami e mafai ona fesiligia e soo se tagata tafafao maimoa.

I tafatafa o paka a le atunuʻu, o isi vaega taua o Arnhem Lands e aofia ai ata vaaia o loʻo faʻaalia i lenei vaega o Ausetalia. Faatasi ai ma le faʻataʻitaʻiga o loʻo tuʻuina atu i totonu o faʻalapotopotoga anamua ma faʻaonapo nei, o le Arnhem Lands o loʻo faʻaalia se plethora o aganuu o loʻo faʻamanatuina le laufanua o loo siomia ai. O le manatu o le kuata o Ausetalia o le faitau aofaʻi o tagata Initia o loʻo galulue faʻamalosi, e le o se mea e le maofa pe aisea ua faavaeina ai le tele o faatufugaga i totonu o lenei eria. O le tele o faatufugaga o loʻo faʻaalia i totonu o Arnhem Lands e tele lava ina faʻavaeina mea faaleaganuu mai Indigenous Australians ma e ese le musuia e Papunya Tula Art Movement.

I tafatafa o ata matagofie ma uiga masani o loo maua i totonu o Arnhem Lands, e tele foi nofoaga eseese o talafaasolopito, e taua tele. O se tasi o faataitaiga o lenei mea e mafai ona vaaia i totonu o le Garig Gunak Barlu National Park i totonu o Cobourg Peninsula mamao. O lenei vaega mamao o Ausetalia o le fale o nisi o mea ua faaleagaina o uluai tagata Europa na nonofo ai, faatasi ai ma faamaoniga o nofoaga nofoia i totonu o lenei laueleele, e manino lava le vaai pe o le a le taua o le aganuu.

O le fanua o Arnhem o se nofoaga sili lea e nofo ai le tele o vaomatua ma vaitafe matagofie ma gorges i sasae o le laumua o le Territory i le itu i matu o Darwin.

Peitai, pe a asiasi atu nofoaga e pei o Kakadu ma agai atu i sasaʻe i Ubirr, e na o le mamao atu i sasaʻe o le Vaitafe o Alligator i le mea e amata ai Arnhem Land, ma e leai se tagata Aboriginal e faatagaina e aunoa ma se faʻatagaga faʻatagaina.

Edited and updated by Sarah Megginson .