Upu masani ma Fasifuaitau o loʻo faʻaaogaina i le Fiti Islands
Fiti o se tasi o motu autu o le Pasefika i Saute , ma e toetoe lava o tagata uma i Fiti e tautala Igilisi, gagana aloaia a le atunuu, o le toatele o tagata o loo faaaogaina le gagana Fiti.
Afai o loʻo e fuafua e asiasi i le motu o Fiti, e le na o le faʻamaonia e te faamasani i nisi o upu masani ma fuaitau i lenei gagana, e mafai foi ona e fiafia i tagata mafanafana ma faʻafeiloai Fiti.
O se tasi o upu e te faʻalogo i ai o le " pusa " o lona uiga o le "alofa" poʻo le "faʻafeiloaʻi." E mafai foi ona e faalogo i le " ni yadra," o lona uiga o le "taeao lelei" po o le " o le moa ," o lona uiga "faʻafetai." A e leʻi mafai ona e tautala i lenei gagana, e tatau ona e iloa nisi o tulafono faʻavae taʻoto.
Tautalaina Upu i Fiia faʻa-aganuʻu
A oʻo mai i le tautala i isi gagana, e taua le manatuaina o nisi o vowel ma consonants e faʻaalia ese nai lo Amerika Amerika. O faʻamatalaga o loʻo mulimuli mai e faʻaaoga i le faʻailoaina o le tele o upu i totonu o Fiti:
- O le mataitusi "a" ua taʻua "ah" e pei o le tama
- O le mataitusi "e" ua taʻua "ey" e pei o le faga
- O le mataitusi "i" ua taʻua "ee" e pei o le pi
- O le mataitusi "o" ua taʻua "oh" e pei o le alu
- O le tusi "u" ua taʻua o le "oo" e pei o le zoo
- O mataitusi "ai" ua taʻua "ie" ma ua pepelo
E le gata i lea, o soo se upu ei ai le "d" e leai se "n" e le o tusia, ae o le aai o Nadi o le a taua o "Nah-ndị." O le tusi "b" ua taʻua o le "mb" e pei o le otaota, aemaise lava pe a oo i le ogatotonu o se upu, ae ui lava i le masani ona faalogoina " bula " talia, e toetoe a leai se leo, filemu le leo.
E tutusa foi, i nisi o upu ma le "g", o loo i ai le "n" e le tusia i luma o le upu, soga ("leai") ua faaigoaina "senga," ma o le mataitusi "c" ua taʻua "th" ula , "o lona uiga o le sogasolo, ua taʻua" moe-latou. "
Upu autu ma fasifuaitau
Aua e te fefe e faataitai ni upu masani ao e asiasi i Fiti, pe oe talanoa i se tagane (man) poo se malamalama (fafine) ma fai mai " ni sa bula " poʻo "ni sace" ( "tofa").
E mautinoa e talisapaia e tagata o Fiti le faʻaalu o le taimi e taumafai ai e aʻoaʻo la latou gagana.
- Talofa: Ni sa fai pe na o le pau lava
- Faanatinatiina: Lelei
- Talofa lelei: Ni sa yadra
- Ioe: Lo
- Leai: Sega
- Faamolemole: Yalo vinaka
- Faʻamolemole: Tolou
- Faafetai / lelei: Vinaka
- Faafetai lava: Vinaka vaka levu
- O le a lenei mea ?: A cava oqo ?
- O se ...: E dua na ...
- Fale: Vale po o le pala
- Man: tagane
- Fafine: masina
- Toileti: Vale forever
- Nuʻu: Koro
- Ekalesia: Vale o le lotu
- Faʻatau: Sitoa
- Taumamafa: Kana
- Inu: Gunu
- Coconut: Niu
- Faʻavave: Vaka totolo
- Tele: Levu
- Laititi: Lailai
- Fai lemu: Vaka malua
- Aititi / laitiiti: Vaka forever
- E tele / tele: Vaka levee
- Tasi: Dua
- Lua: Rua
Afai e galo ia te oe, e mafai ona e fesili i se faʻalapotopotoga mo se fesoasoani. Aʻo tautala le Igilisi i le tele o motu, e le tatau ona e faʻalavelave fesoʻotai i lau malaga-ma e mafai foi ona e maua le avanoa e aʻoaʻo ai! Manatua ia faʻaaloalo i taimi uma i aganuu o motu, e aofia ai le gagana ma le fanua, ma e tatau ona e mautinoa e fiafia i lau malaga i Fiti.