O le Tele Zimbabwe Ruins (o nisi taimi e taʻua o Zimbabwe Tele ) o le pito i lalo o sahara o Aferika o mea aupito sili ona taua ma sili atu ona faaleagaina. Na filifilia se Nofoaga o Measina a le Lalolagi i le 1986, o le tele o leolele ma fausaga na fausia mai i le faitau miliona o maa ua faapaleni lelei i luga o le tasi ma le isi e aunoa ma le fesoasoani o le palu. O le Zimbabwe tele na ia tuuina mai lona igoa i ona po nei ma lona tagavai a le atunuu - o se aeto na vaneina ma le manino mai le maa e gaogao na maua i le faaleagaina.
Le Tulai o le Zimbabwe Tele
Ua talitonu le sosaiete Zimbabwe tele ua avea ma faatosinaga sili atu i le taimi o le 11 seneturi. O Swahili, Potukale ma Arapi oe na folau i lalo o le talafatai o Mozambique na amata fefaʻatauaʻi le porcelain, ie ma le tioata ma tagata Zimbabwe tele mo taui mo auro ma nifo elefane. A o tuputupu ae tagata Zimbabwe tele, na latou fausia se malo o ona fale maa ia o le a iu ina sili atu i le 200 maila faatafafa (500 km2). E manatu e tusa ma le 18,000 tagata na nonofo iinei i le taimi o le aso.
Le Pau o le Zimbabwe Tele
I le senituri lona 15, o le tele o Zimbabwe ua le mautonu ona o le tele o tagata, faʻamaʻi ma feeseeseaiga faaupufai. E oo atu i le taimi na taunuu mai ai le au Potukale e suʻe ni aai talatala na fausia i le auro, o le tele Zimbabwe ua uma ona pa'ū.
Talafaasolopito lata mai o le Zimbabwe Tele
I le vaitaimi o pulega faʻaleʻeleʻele, e toʻatele na talitonu o le tele o Zimbabwe e le mafai ona fausia e tagata Pasefika.
Na faʻataʻapeʻapeʻa aʻoaʻoga, o nisi sa talitonu o le tele o Zimbabwe na fausia e Phoenicians ma Arapi. O isi na talitonu o tagata paʻepaʻe papaʻe na tatau ona fausia fale. E leʻi oʻo i le 1929 na faʻamaonia manino ai e le fomai suʻesuʻe o Gertrude Caton-Thompson o le Zimbabwe tele na fausia e tagata uliuli-Aferika.
I aso nei, o ituaiga eseese i le itulagi o loʻo fai mai o le tele Zimbabwe na fausia e o latou tuaa.
E masani ona talitonu tagata suʻesuʻe i mea anamua e faʻapea o le ituaiga Lemba e sili atu ona tali. O le nuʻu Lemba e talitonu latou lava o loʻo i ai le aganuu Iutaia.
Aisea na faaigoa ai Rhodesia Zimbabwe
E ui lava i mea moni, o pulega colonial i le leva o le vaitau o le 1970 na teena pea o tagata Aferika uliuli o tagata na faia lenei aai sili ona taua. O le mafuaaga lea na avea ai le Zimbabwe Sili ma faailoga taua, aemaise lava i latou o loo tauivi ma le malo colonial i le gasologa o le 1960 e oʻo atu i le tutoʻatasi i le 1980. O le Zimbabwe tele na faʻataʻitaʻiina po o le a le uiga o tagata Aferika o le a le mafai e tusa ai ma le teenaina e alii papaʻe i lena taimi. I le taimi lava na siitia atu ai le malosiaga i le toatele, na faaigoaina Rhodesia o Zimbabwe.
O le igoa "Zimbabwe" na mafua mai i le gagana Shona; dzimba dza mabwe o lona uiga "fale maʻa".
Ua Matuia Zimbabwe Tele i Aso Nei
O le asiasi atu i le tele o le faaleagaina o Zimbabwe Zimbabwe o se mea taua o laʻu malaga i lena atunuu, ma e le tatau ona misia. O le tomai lea na faataatia ai maa na ofoofogia ona o le leai o se paluga. O le Maota Tele o se mea, o puipui e maualuga e tusa ma le 36 futu le lautele e tusa ma le 820 futu. E te manaʻomia se aso atoa e suʻe ai le 3 vaega autu e fiafia i ai, o le Hill Complex (lea e ofoina atu ai ni vaaiga matagofie), o le Tele Telefoni ma le falemataaga.
O loʻo i ai i le falemataʻaga le tele o mea taua o loʻo maua i totonu o mea faʻatafunaina e aofia ai le gaosiga mai Saina.
Asiasia le Zimbabwe Tele Ruins
Masvingo o le taulaga lata ane i Ruins, e tusa ma le 18 maila (30 km) le mamao. E i ai ni faletalimalo ma se fale talimalo i Masvingo. E i ai se faletalimalo ma se tolauapiga i Ruins lava latou.
Ina ia e alu i Masvingo, faʻaaoga se taavale pe maua se pasi mamao. E 5 itula mai Harare ma le 3 itula mai Bulawayo. O mamao o pasi mamao i le va o Harare ma Johannesburg e tu latalata ane i mea faaleagaina. O loʻo i ai se nofoaga nofoaafi i Masvingo, ae o nofoaafi i Zimbabwe e tamoe ma le lemu tele.
Tuuina atu le tala faasolopito faaupufai (Aperila, 2008) ia mautinoa e saogalemu ae e te leʻi asiasi atu i le Zimbabwe Zimbabwe Ruins.
Taʻaloga e aofia ai le Zimbabwe Tele
Ina ia tautala saʻo, e le o aʻu o se mea e sili ona leaga i le lautele, ou te manatu ua leai soʻu mafaufauga e iloa ai le mea sa i ai muamua.
Ae o le tele o Zimbabwe e iai sona lagona faʻalogona e uiga i ai, o faʻaumatiaga o loʻo lelei lelei ma e manaia tele. Fai se tafaoga mataʻina pe aei ai iina, o le a sili atu ona manaia mea uma. I le isi itu, asiasiga o se vaega o se faigamalaga:
- Manatu taua o Zimbabwe
- Aferika i Saute - Zimbabwe Tour Tour
- Go2Africa Overland Tours
- & I fafo atu o Tafafao Taʻaloga
Tele faʻamatalaga E mafai ona e fiafia I:
- Mystery of Great Zimbabwe - PBS.org/NOVA
- O Ruins i Zimbabwe Tele - H2G2 (BBC)
- Ata Tele Zimbabwe - Mai YouTube
- Manatua Monument Tele a Zimbabwe - Wikipedia