Afai oe fuafua se malaga i Aferika i Sasae , mafaufau e aʻoaʻo ni nai fuaitau autu o le Swahili ae e te leʻi alu. E tusa lava pe o loʻo e sosoʻo i se safari muamua-i-le-soifua-ola poʻo se fuafuaga i le faʻaaluina o nai masina e avea o se tagata volenitia , o le mafai ona talanoa ma tagata e te feiloai i la latou lava gagana e tele se auala e agai atu ai i le faʻaogaina o le vaeluaga faaleaganuu. Faatasi ai ma ni nai fuaitau talafeagai, o le a e iloa ai e sili atu le faʻalelei ma sili atu le fesoasoani o tagata i mea uma e te alu i ai.
O ai e tautala i Swahili?
Swahili o le gagana e sili ona lauiloa i totonu o Sahara Aferika, ma e galue o le gagana faʻafailagi mo le tele o Aferika i Sasae (e ui e le o le gagana muamua lea o le tele o tagata). I Kenya ma Tanzania, o Swahili e faʻasoa le igoa o le gagana aloaia ma le Igilisi ma tamaiti aʻoga muamua e masani ona aʻoaʻoina i Swahili. E toatele tagata Uganda e malamalama i nisi o Swahili, e ui e seasea ona tautala i fafo o le laumua o Kampala.
Afai o loʻo e malaga i Rwanda poʻo Burundi, o le Farani atonu o le a sili atu oe nai lo le Swahili, ae o nai upu iinei ma iina e tatau ona malamalama ma o le a talisapaia le taumafaiga. O Swahili o loʻo tautala foi i vaega o Zambia, DRC, Somalia ma Mozambique. E tusa ma le 100 miliona tagata e tautatala i le Swahili (e ui e tusa ma le tasi miliona le manatu o le la latou gagana).
Origins o Swahili
Swahili e mafai ona tafao mai i le afe tausaga, ae na mautinoa lava le atiaeina i le gagana tatou te faalogo i ai i le aso nei ma le taunuu mai o tagata faipisinisi Arapi ma Peresia i le talafatai o Aferika i Sasae i le va o le 500 - 1000 TA.
Swahili o se upu na faaaoga e tagata Arapi e faamatalaina ai le "talafatai" ma mulimuli ane na oo mai e faatatau i le aganuu o le talafatai i Aferika i Sasae. I Swahili, o le upu sao e faamatala ai le gagana Kiswahili ma tagata o loʻo tautatala Kiswahili e pei o la latou gagana gagana e mafai ona taʻua i latou lava o Waswahilis . E ui lava o gagana Arapi ma gagana faʻa-Aferika o le autu autu mo Swahili, o le gagana e aofia ai upu na maua mai le Igilisi, Siamani ma le Potukale.
Aoao e Tautala Swahili
Swahili o se gagana faigofie lava e aʻoaʻo ai, o le tele lava ona o upu e faʻaalia pe a tusia. Afai e te manaʻo e faʻateleina lau Swahili i tua atu o fuaitau autu o loʻo lisi atu i lalo, e tele naua punaoa faʻainitaneti mo le faia. Siaki le Kamupani a Kamusi, se upega tafaʻilagi i luga ole upega tafaʻilagi e aofia ai le Taiala Taʻiala ma se kopi Swahili-English dictionary mo le Android ma le iPhone. Travlang e faʻatagaina oe e faʻapipiʻi puʻe leo o fuaitau Swahili autu, aʻo Swahili Language & Culture na tuʻuina atu se vasega o lesona e mafai ona e faʻatoʻa faʻapitoa e ala ile CD.
O le isi auala sili e faʻamafanauina ai oe i le aganuʻu Swahili o le faʻalogologo i le gagana faʻasalalau mai punaoa e pei o le BBC Radio i Swahili, poʻo le Leo o Amerika i Swahili. Afai e te manaʻo e aʻoaʻo Swahili pe ae taunuu mai i Aferika i Sasae, mafaufau e auai ile aʻoga ile aʻoga. O le ae maua i latou i le tele o taulaga tetele ma taulaga i Kenya ma Tanzania - na o le fesili i lou nofoaga tutotonu o faʻamatalaga tafafao maimoa, faletalimalo poʻo le ambassador. Ae peitaʻi o oe filifili e aʻoaʻo le Swahili, ia mautinoa e teu i totonu o se fasi fuaitau-e tusa lava po o le a le tele o lau suʻesuʻega, atonu o le a galo ia te oe mea uma na e aoaoina i le taimi muamua e te tuʻu ai.
Swahili Swahili Fuaitau mo Tagata Faimalaga
Afai e sili atu le faigofie o lau Swahili, suʻesuʻe le lisi o loʻo i lalo mo ni nai pito i luga o le faʻataʻitaʻiga ae e te leʻi alu i le tafaoga.
Faʻafetai
- Hello = sirbo / proofambo / salama
- oa mai oe = habari gani
- Lelei (tali) = nzuri
- Oloa = o le heri / per herini (sili atu ma le tasi le peson)
- Vaai mulimuli ane = tutaonana
- Lelei e feiloaʻi oe = nafurahi kukuona
- Goodnight = lala salama
Tagata faʻapitoa
- Ioe = a
- Leai = hapana
- Faafetai lava = asante
- Faafetai tele lava = asante sana
- Faamolemole = tafata
- OK = sawa
- Faʻatonu aʻu = fatufaʻi
- O oe o le faʻafeiloaʻiga = o meaʻai
- E mafai ona e fesoasoani mai? = tafadai, naomba mada
- o ai lou igoa = jina lako nani?
- O loʻu igoa = jina langu ni
- o fea ete sau ai = tumutumu unatoka?
- Ua ou sau mai ... = natokea ...
- Pe mafai ona ou ave se ata? = naomba kupiga picha
- Ete iloa faaperetania? = le mautonu iingereza?
- E te tautala Swahili? = malo le Kiswahili?
- Naʻo sina mea itiiti = kidogo!
- Faʻafefea sau tala i Swahili? = unasemaje ... kwa kiswahili
- Ou te le malamalama = taiwi
- Uo = faʻailoga
Faʻafiafiaina
- O fea oi ai ...? = pepi ...?
- Malae Vaʻalele = Umaja wa ndege
- Bus station = o loʻo faia
- Bus Bus = bas stendi
- Tausiga o le taxi = stendi ya teksi
- Train Station = Stesheni ya treni
- Bank = benki
- Market = soko
- Leoleo = kituo cha polisi
- Falemeli = faʻaulu
- Tourist Office = oisi wat watali
- Toileta / falemaele = filifili
- O le a le taimi o le ... tuʻu ai? = inaondoka saa ... ngapi?
- Bus = basi
- Minibus = matatu (Kenya); dalla dalla (Tanzania)
- Paʻa = faʻatau
- Train = treni / gari la moshi
- O i ai se pasi agai i ...? = lua fai ya ...?
- Ou te fia faatauina se tiketi = nataka kununua tikiti
- E lata ane = o karibu?
- E moni lava = o le au?
- O iina = faʻailoga
- I luga iina = pale
- Tiketi = tiketi
- Fea ete alu iai? = le mea e sili atu ona lelei?
- E fia le pasese? = a oe?
- Faletalimalo = hoteli
- Room = chumba
- Reservation = aʻai
- E i ai ni avanoa mo lenei po? = mna nafasi leo usiko? (Kenya: iko nafasi leo usiku?)
- Leai avanoa = hamna nafasi. (Kenya: hakuna nafasi)
- E fia le po i le po? = pe o le a le isi?
Aso ma Numera
- I le aso = leo
- Taeao = kesho
- Ananafi = jana
- O lenei = sasa
- Mulimuli ane = pulenuu
- O aso uma = kilasi siku
- Aso Gafua = Lua
- Aso Lua = Jumanne
- Aso Lulu = Jumatano
- Aso Tofi = Alhamisi
- Aso Faraile = Ijumaa
- Aso Toʻonaʻi = Jumamosi
- Aso Sa = Jumapili
- 1 = tau
- 2 = auiliiliga
- 3 = tatu
- 4 = tina
- 5 = ausa
- 6 = sita
- 7 = saba
- 8 = nane
- 9 = tisa
- 10 = kumi
- 11 = kumi na moja (sefulu ma le tasi)
- 12 = sailiili (sefulu ma le lua)
- 20 = luasefulu
- 21 = fiasi ma moja (luasefulu ma le tasi)
- 30 = lelathini
- 40 = arobaini
- 50 = hamsini
- 60 = sitini
- 70 = sabini
- 80 = suinini
- 90 = tui
- 100 = mia
- 200 = mia mbili
- 1000 = elfu
- 100,000 = laki
Meaai ma Meainu
- Ou te manaʻo = nataka
- Meaʻai = falemaʻi
- Hot / cold = ya moto / baridi
- Suavai = Maji
- Suavai mu = maji ya moto
- Suafa inu = maji ya kunywa
- Soda = soda
- Beer = bia
- Milk = Maziwa
- Meat = nyama
- Chicken = nyama kuku
- Iʻa = aotelega
- Ofagaf = nyama ngʻombe
- Fua = fua
- Vegetables = mboga
Soifua Maloloina
- O fea e mafai ona ou maua ai se ... = naweza kupata ... pepi?
- Fomaʻi = tamate / faʻavae
- Falemai = Falemai
- Falemai faafomaʻi = mativa
- Ua ou maʻi = mimi ni mgonjwa
- Ou te manaʻomia se fomaʻi = mataketi
- E afaina iinei = faanoi hapa
- Fever = homa
- Malaria = melaria
- Mosquito net = chandalua
- Paʻu o le maʻi = mimita kichwa
- Tatala = harisha / mimita
- Vomiting = tapes
- Fomaʻi = dawa
Meaola
- Animal = wanyama
- Bufalo = nyati / mbogo
- Cheetah = duma / chita
- Cow = leai
- Elephant = tembo / ndovuh
- Giraffe = twiga
- Goat = fizi
- Hippo = Kiboko
- Hyena = fisi
- Leopard = malo
- Leona = simba
- Rhino = Kifaru
- Warthog = ngiri
- Wildebeest = mumuma
- Zebra = punda milia
O lenei tusiga na faafouina e Jessica Macdonald i le aso 8 o Tesema 2017.